Το δημοκρατικό έλλειμμα της κρίσης

Το δημοκρατικό έλλειμμα της κρίσης

Μετά λύπης οφείλουμε να κάνουμε κάποιες διαπιστώσεις για τη σημερινή κατάσταση της Ελλάδας, οι οποίες δεν παρουσιάζουν μόνο φιλολογικό ενδιαφέρον. Πέρα από τον οικονομικό στραγγαλισμό όλων των τάξεων, είτε πρόκειται για τους φτωχούς είτε για τη μεσαία τάξη ακόμα και για τους επιχειρηματίες αυτό που γίνεται με μια δεύτερη ματιά ορατό είναι η προσβολή της δημοκρατίας. Διότι ποια είναι η έννοια της δημοκρατίας; Πάγια θέση είναι ότι στη δημοκρατία η εξουσία πηγάζει από το λαό για το λαό. Η εξουσία συνεχίζει να πηγάζει από το λαό μέσω των εκλογών όμως υπάρχουν πλέον βάσιμες υποψίες ότι το “για το λαό” δεν ισχύει πλέον, έστω και συγκυριακά. Κι αυτό διότι η έννοια του “για” συμπεριλαμβάνει το θετικό πρόσημο “προς το συμφέρον” του λαού. Αβίαστα ακολουθεί το επόμενο ερώτημα. Πώς ορίζεται το συμφέρον του λαού; Είναι ισοδύναμο του δημόσιου συμφέροντος όπως αυτό αποτυπώνεται και συγκεκριμενοποιείται  σε εκατοντάδες  δικαστικές αποφάσεις;  Και στις δυο περιπτώσεις πρόκειται για σχετικώς συναφείς αφηρημένες έννοιες οι οποίες έχουν μια ουσιαστική διαφορά. Το δημόσιο συμφέρον περιέχει άμεσα  την ιδέα του κράτους ως οντότητα με έμμεσα ωφελημένο τον απλό πολίτη, ενώ το άμεσο συμφέρον του λαού, του απλού πολίτη δηλαδή αποτυπώνεται κυρίως σε ατομικό επίπεδο. Η διαφορά αυτή γίνεται εμφανής σύμφωνα με το ακόλουθο παράδειγμα. Η κυβέρνηση έθεσε το δίλημμα  ή πτωχεύουμε ή παίρνουμε επώδυνα μέτρα. Ή δέχεται ο πολίτης μείωση του μισθού ή της σύνταξης ή δεν θα λάβει καθόλου μισθό ή σύνταξη. Το δημόσιο συμφέρον λέει ναι στην μείωση, το ατομικό συμφέρον λέει όχι. Εάν δεν υπερισχύσει το δημόσιο συμφέρον όμως τότε θα πάψει να υφίσταται το ατομικό συμφέρον. Χωρίς αμφιβολία δεν πρόκειται καν για δίλλημα αλλά για μονομερή επιταγή. Επί της ουσίας λοιπόν στην τωρινή συγκυρία ισχύει πρωτίστως το “από το λαό για το κράτος”.  Αναρωτιέμαι λοιπόν αν αυτή η συγκυρία δημιουργεί ένα δημοκρατικό έλλειμμα. Εκ πρώτης όψεως δεν διαφαίνεται ένα τέτοιο έλλειμμα, διότι αν δεν ισχύσει το γενικό συμφέρον τότε  αποδυναμώνεται πλήρως και το ατομικό. Τίθεται αυτομάτως όμως το ερώτημα πώς ορίζεται το γενικό καλό ή συμφέρον; Αν και πρόκειται περί αφηρημένης έννοιας, η οποία χρίζει συγκεκριμενοποίησης, προφανώς το γενικό καλό συμπεριλαμβάνει την έννοια του συνόλου ή τουλάχιστον της πλειοψηφίας. Και εκεί ακριβώς γίνεται πλέον εμφανής η απάντηση στο ερώτημα αν δημιουργείται δημοκρατικό έλλειμμα. Διότι  το σύνολο ή τουλάχιστον η πλειοψηφία του ελληνικού λαού θίγεται άμεσα  από τα δημοσιοοικονομικά,  ασφαλιστικά ή εργασιακά μέτρα. Συνταξιούχοι, δημόσιοι υπάλληλοι, δικαστικοί,  εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα, ελεύθεροι επαγγελματίες, το σύνολο του ελληνικού πληθυσμού δηλαδή. Από την στιγμή όμως που όλοι θίγονται πώς είναι δυνατόν να μιλάμε για γενικό συμφέρον, για δημόσιο συμφέρον ή “για το λαό’; Η απάντηση επ’ αυτού του ερωτήματος είναι απλή: Δεν μπορούμε.

Μπορεί όμως η δημοκρατία να ανεχτεί ένα τέτοιο έλλειμμα έστω και συγκυριακά; Προσωπική μου άποψη είναι ότι  δεν μπορεί η δημοκρατία να δέχεται ένα τέτοιο πλήγμα διότι σε αυτή την περίπτωση “καταλύεται”.  Αυτό συμβαίνει,  όταν  αρχές συνυφασμένες με τη δημοκρατία, όπως το κοινωνικό κράτος, το κράτος πρόνοιας, η δικαιοσύνη, τα ατομικά δικαιώματα, βάλλονται από τα μέτρα.  Στην παρούσα κατάσταση η ιδέα του συνόλου υποχωρεί στην ιδέα της συνέχειας της ύπαρξης του οικονομικοπολιτικού ΄΄είναι΄΄.  Εάν τα ληφθέντα οικονομικά μέτρα τελικά αποδώσουν και διασώσουν το ΄΄είναι΄΄ , μένει να αποδειχθεί , αν και μπορεί κάλλιστα κάποιος να παραθέσει σοβαρά επιχειρήματα για την εφαρμογή μιας εσφαλμένης οικονομικής πολιτικής.

Η δικαιοσύνη θα πρέπει να αποφανθεί τελικώς εάν θίγονται συνταγματικές επιταγές και δικαιώματα. Βέβαιο είναι πάντως πως ο πυρήνας του εκάστοτε ατομικού δικαιώματος δεν δύναται να θιγεί. Το δημόσιο συμφέρον,   η όποια δέσμευση – μνημόνιο υποχωρούν, όταν αγγίζουν τον πυρήνα των ατομικών δικαιωμάτων, το μέρος  αυτό δηλαδή όπου ορίζεται το είναι του δικαιώματος , η ουσία του και όπου κανένας νόμος, καμία εξουσία δεν μπορεί να αγγίξει σε μια δημοκρατία. Αυτή την περίπτωση θα εξετάσουν  τα ανώτατα δικαστήρια και σε  αυτό το σημείο θα κριθεί, εάν το μνημόνιο και τα μέτρα είναι συνταγματικά.